پیشگفتار مترجم کتاب «حیات در کیهان»
به نام آفریدگار هستی‌بخش
تیرماه سال گذشته بود که هدیه‌ای گران‌بها از طرف استاد فرزانه، جناب آقای دکتر نعمت‌الله ریاضی به دستم رسید. ایشان با ارسال کتاب «Life in the Universe» از من خواستند که نسبت به ترجمۀ آن مبادرت ورزم. حجم کتاب بر یک کار طولانی دلالت داشت، اما محتوای آن، در کنار تقاضای مشفقانۀ استاد عزیزم که افتخار شاگردی و خوشه‌چینی از فضایل اخلاقی و علمی ایشان را داشته‌ام، سختی کار را برایم آسان نمود و بحمدالله پس از قریب به یک سال و نیم، خوشحالم که ترجمۀ کتاب در آستانۀ انتشار است.
مؤلفین کتاب در یک مقدمۀ نسبتاً طولانی ضمن معرفی کتاب، نکاتی را نیز جهت استفادۀ بهینه از آن پیشنهاد کرده‌اند. قسمت‌هایی از مقدمۀ ایشان را که احساس کردم می‌تواند برای خوانندگان سودمند باشد در ادامه آورده‌ام. ضمن پیشنهاد مطالعۀ آن، معرفی کتاب را نیز به همانجا موکول می‌نمایم.
در طول مطالعه و ترجمۀ کتاب، مواردی پیش آمد که لازم دیدم با مؤلفین محترم در میان بگذارم. پاسخ‌های ایشان در روشن‌تر شدن نکات مبهم بسیار سودمند بود. برخی پاسخ‌ها را نیز که به نظرم می‌توانست برای عموم خوانندگان مفید باشد در چند پاورقی گنجانده‌ام.
یکی از نکات جالب‌توجه در این کتاب، نگاه منصفانه به دین و مباحث مطرح و مورد مناقشه بین علم و دین است. نویسندگان کتاب‌هایی که در آن‌ها تاریخ علم نیز مرور می‌شود، اغلب پس از نقل ماجرای محاکمۀ گالیله، کلیسا را به مخالفت با علم متهم کرده، معتقدین به خدا و دین را به نیش قلم می‌نوازند. اما در این کتاب ضمن بررسی دقیق‌ترِ موضوع محاکمۀ گالیله به‌وسیلۀ کلیسا، نکاتی بدیع مطرح شده که ضمن رعایت انصاف، می‌تواند امروزه نیز برای همگان آموزنده باشد.
ترجمۀ این کتاب نیز همچون آثار دیگر، متکی بر واژگان مصوب «فرهنگستان ادب و زبان فارسی» است؛ البته گاهی در عمل امکان به‌کارگیری واژۀ مصوب نبود. در این موارد، نزدیک‌ترین واژه جایگزین شده است.
با توجه به گستردگی مطالب این کتاب، به‌ویژه در حوزۀ زمین‌شناسی و زیست‌شناسی، لازم بود پیش‌نویس ترجمه را افرادی صاحب‌نظر و کارشناس در این حوزه‌ها مطالعه نمایند. در اینجا بر خود فرض می‌دانم از تمام اساتید و خوانندگان فرهیخته‌ای که بنده را یاری رساندند تشکر نمایم؛ و به‌صورت ویژه از آقای دکتر محمدعلی پیروزمندان بابت مطالعۀ فصل 4 که بیشتر به موضوع زمین‌شناسی می‌پردازد، و آقای محمدحسین پیروزمندان بابت مطالعۀ فصل‌های مرتبط با زیست‌شناسی (فصل‌های 5 و 6) سپاسگزارم.
در پایان باید از مرحوم دکتر «رضا یوسفیان» نیز یاد کنم، دوست قدیمی و همراه سال‌های پرفرازونشیبِ دفاع مقدس. قرار بود تمام کتاب، به‌ویژه مطالب مربوط به زیست‌شناسی را بخوانند و از نظرات‌شان استفاده کنم. اما متأسفانه بیماری اجازه نداد و خیلی زود از ادامۀ مصاحبتِ ایشان محروم شدم. خدایش رحمت کند و با نیکان و مجاهدان محشور نماید.
تمام تلاشم در ترجمۀ این کتاب آن بوده است که ضمن رعایت حسن امانت‌داری در انتقال مطالب، ترجمه‌ای شیوا و روان، مطابق با زیبایی‌های زبان فارسی ارائه شود. امیدوارم که خوانندگان فرهیخته، کاستی‌ها را به دیدۀ اغماض بنگرند. علیرغم چندین مرتبه مرور کتاب، بدیهی است امکان لغزش در ترجمه و نگارش وجود دارد، لذا ضمن پوزش از خطای احتمالی، از تذکر خوانندگان محترم سپاسگزار خواهم بود.
امیدوارم این ترجمه نیز بتواند مورد توجه فرهیختگان و علاقه‌مندان قرار گیرد و نقشی هرچند کوچک در ارتقای معلومات فرزندان این سرزمین داشته، تشنگان دانش را جرعه‌ای سیراب نماید.
الحمد لله رب العالمین
غلامرضا شاه‌علی
شیراز- آبان 1402
بنام آفریدگار بی همتا