نجوم و کیهان‌شناسی

گرچه کاوشگرها و سطح‌نشین‌ها می‌توانند آزمایش‌هایی را بر روی نمونه‌هایی از جوّ و سنگ سطحی انجام دهند، آزمایش‌ها باید از قبل طراحی گردد و تجهیزات لازم درون فضاپیما جا داده شود. یک راه برای حذفِ این محدودیت‌ها، طراحیِ مأموریت‌هایی است که در آن‌ها بتوان نمونه‌ها را از سایر دنیاها جمع‌آوری کرد و برای مطالعۀ دقیق‌تر به زمین آورد. تا این تاریخ، تنها چند «مأموریت نمونه‌آور» به ماه و تعدادی سیارک انجام شده است، به علاوۀ مأموریت موسوم به استارداست که در سال 2006 غبار دنباله‌دار را در یک «عبور از نزدیک» جمع‌آوری کرد و به زمین آورد. یکی از مأموریت‌های اخیر ناسا از این نوع، مأموریت اُسیریس رِکس است که در 2018 سیارک بِنو را لمس کرده، نمونه‌ای را جمع‌آوری نمود. طبق برنامه، این نمونه قرار است در سپتامبر 2023 به زمین برسد (شکل 7-19). سیارک‌هایی مانند بِنو، از نظر علمی بسیار مورد علاقه‌اند، زیرا عقیده بر این است که حاوی مواد نسبتاً بِکر از دوران بسیار اولیه در تاریخ منظومه شمسی می‌باشند. به‌علاوه، بِنو یکی از چند سیارکِ شناخته‌شده‌ای است که ممکن است روزی به زمین برخورد کند، و مأموریت اُسیریس رِکس به دانشمندان کمک کرد با دقت بیشتر، ویژگی‌ها و مدار آن را بشناسند تا در آینده بهتر بتوانند احتمال برخورد آن را محاسبه کنند. نتایج حاصل نشان می‌دهد که بِنو بین سال‌های 2175 و 2300 با احتمال حدود «1 در 1750» به زمین برخورد خواهد کرد. توجه نمایید علاوه بر اینکه احتمال این رویداد کوچک است، آنقدر هم در آیندۀ دوری قرار دارد که می‌توان امیدوار بود تا آن زمان به فناوری لازم برای منحرف کردن تهدید‌های بالقوۀ برخورد دست یابیم [بخش 6-4].

شکل 7-19: بازوی روباتیِ فضاپیمای اُسیریس رِکس هنگام تماس با سطح سیارک بِنو، و جمع‌آوری یک نمونه.

کتاب «حیات در کیهان» ، صفحه 308

چه موقع خورشید در آسمان مستقیماً بالای سرتان است؟ بسیاری پاسخ می‌دهند «هنگام ظهر». درست است که خورشید هر روز هنگام عبور از نصف‌النهار، به بالاترین نقطه می‌رسد، اما اگر در مدارگان زندگی نمی‌کنید (مناطقی از زمین [نزدیک به استوا] که بین عرض‌های 23.5 درجۀ شمالی و 23.5 درجۀ جنوبی قرار دارند)، خورشید هرگز مستقیماً بالای سرتان نخواهد بود. در حقیقت، هر موقع از روز که بتوانید خورشید را ببینید، مطمئن باشید که در سمت‌الرأسِ شما نیست. برای دیدن جسمی که در سمت‌الرأس است، باید سرتان را به عقب خم کنید که معمولاً آزاردهنده است، مگر آنکه دراز بکشید.

کتاب «آشنایی با نجوم»‌، صفحۀ 33

بر اساس یکی از علائم مشخصۀ علم، لازم نیست شما ادعاهای علمی را کورکورانه باور کنید. دست‌کم بر اساس اصول، شما همیشه می‌توانید خودتان آن‌ها را بیازمایید. این ادعا را که هرساله در گزارش‌های خبری تکرار می‌شود در نظر بگیرید: اعتدال بهاری، تنها روزی از سال است که شما می‌توانید یک تخم‌مرغ را در حالت تعادل روی انتهای آن نگه دارید. بسیاری از مردم، این ادعا را باور دارند، اما اگر به ماهیت اعتدال بهاری فکر کنید بلافاصله مشکوک خواهید شد. اعتدال بهاری صرفاً نقطه‌ای از زمان است که نور خورشید در آن به‌طور مساوی بر دو نیم‌کره می‌تابد (شکل 2 3 را ببینید). به‌سختی می‌توان فهمید که چطور نور خورشید می‌تواند بر ایستاندنِ تخم‌مرغ تأثیر داشته باشد (به‌ویژه اگر تخم‌مرغ‌ها درون منزل باشند، نه زیر نور آفتاب)، و هیچ چیز خاصی در آن روز، نه پیرامون گرانشِ زمین وجود دارد و نه پیرامون گرانش خورشید.
مهم‌تر اینکه، می‌توانید این ادعا را مستقیماً بیازمایید. نگه داشتنِ یک تخم‌مرغ بر یک انتهای آن، کار ساده‌ای نیست، اما با تمرین می‌توانید این کار را در هر روزی از سال انجام دهید، نه فقط در روز اعتدال بهاری. شما نمی‌توانید تمام ادعاهای علمی را خودتان به این سادگی بیازمایید، اما درس سادۀ این مثال باید روشن باشد: قبل از پذیرشِ هر ادعای علمی، باید یک توضیح منطقی برای شواهدی که از آن پشتیبانی می‌کند، مطالبه نمایید.

کتاب «آشنایی با نجوم»، صفحه 66

یک افسانۀ شایع، این اعتبار را برای کریستف کلمب قائل است که وی نخستین کسی بود که فهمید زمین کروی است، اما آگاهی از کروی بودن زمین به 2000 سال قبل از کلمب برمی‌گردد. نه تنها دانشورانِ زمان کلمب به‌خوبی می‌دانستند که زمین گِرد است، بلکه حتی به اندازۀ تقریبیِ آن نیز دست یافته بودند: محیط زمین را نخستین بار دانشمند یونانی «اراتوستِن» در حدود 240 سال قبل از میلاد اندازه گرفت. در حقیقت، یک دلیل احتمالی برای آنکه کریستف کلمب به سختی توانست یک پشتیبانِ مالی برای سفرهای خود پیدا کند آن بود که او تلاش می‌کرد نکته‌ای را اثبات کند که اشتباه بود: او ادعا داشت فاصلۀ دریایی از غرب اروپا تا شرق آسیا، کمتر از آن چیزی است که دانشمندان اعلام می‌کردند. زمانی که بالاخره یک پشتیبان در اسپانیا پیدا کرد، متأسفانه چنان بدون آمادگیِ لازم سفر خود را آغاز نمود که اگر قارۀ آمریکا در مسیر وی ظاهر نمی‌شد، قطعاً سفر وی با یک فاجعه به پایان می‌رسید.

کتاب «آشنایی با نجوم»‌، صفحه 54

علیرغم اینکه شاهدی مبنی بر دیدار بیگانگان در گذشته و حال وجود ندارد، افراد زیادی هنوز بر این عقیده‌اند که چنین دیدارهایی اتفاق افتاده است. مدعیانِ دیدار بیگانگان معمولاً فقدانِ شاهدِ قانع‌کننده را به یکی از این دو روش توجیه می‌کنند: پوشش و سانسورِ دولتی، یا عدم برخوردِ جدیِ جامعۀ علمی با پدیده‌های مرتبط. اجازه دهید هرکدام از این دو استدلال را به‌صورت دقیق‌تر بررسی کنیم.
یکی از تصورات رایج، به‌خصوص در آمریکا، توطئه و پوشش حقایق به‌وسیلۀ دولت است. قطعاً می‌توان پذیرفت که شاید برخی دولت‌های پنهان‌کار تلاش کنند بر روی بهترین ویدئوهای فضاپیماها و تصاویر شناساییِ ماهواره‌ها سرپوش بگذارند، هرچند علتِ این کار نامعلوم است. توضیح رایج آن است که این اخبار به دردِ عموم مردم نمی‌خورد، یا اینکه دولت در حال استفادۀ سری از تجهیزات بیگانگان است تا از راه «مهندسی معکوس»، ادوات نظامی جدیدی را طراحی کند. اما هر دو توضیح احمقانه است. یک‌سومِ مردم به دیدار و بازدید موجودات بیگانه اعتقاد دارند و اگر همین فردا روزنامه‌ها اعلان کنند که افراد بیگانه در فروشگاه‌های دولتی به صف شده‌اند چندان تعجب نخواهند کرد. اما در موردِ مهندسی معکوسِ فضاپیماهای فرازمینی، باید سختیِ سفر از یک ستاره به ستارۀ دیگر را به یاد داشته باشیم. هر جامعه‌ای که قادر به چنین کاری باشد، از نظر فناوری بسیار پیشرفته‌تر از ما است. عملِ مهندسی معکوس بر روی فضاپیماهای آن‌ها به همان اندازه غیرممکن است که تصور کنیم انسان‌های نئاندرتال با دیدن رایانه‌ای که به نحوی در غارِ محل زندگی‌شان افتاده است، رایانه‌های شخصی بسازند. به‌علاوه، باوجوداینکه ممکن است یک دولت بتواند شواهد را برای مدت کوتاهی مخفی کند، غیرممکن است که یک راز برای دهه‌ها مخفی بماند (در مورد ادعاهای رازوِل، بیش از هفت دهه). و اگر بیگانه‌ها فقط در آمریکا فرود نمی‌آمدند، آیا واقعاً می‌توانستیم باور کنیم که تمام دولت‌ها در پنهان نمودنِ شواهد با یکدیگر همکاری کنند؟
ادعای عدم علاقۀ جامعۀ علمی به موضوع نیز بی‌مورد است. دانشمندان همواره در حال رقابت با یکدیگرند تا نخستین کسی باشند که به یک کشف بزرگ دست پیدا می‌کند، و با حرص و وَلع به دنبال هر پدیدۀ جدیدِ مهم هستند. شواهدِ روشن مبنی بر اینکه بیگانگان وجود دارند و بر روی سیارۀ ما می‌باشند (یا بوده‌اند)، به عنوان یکی از مهم‌ترین اکتشافاتِ تمام اَعصار به‌حساب خواهد آمد. اگر چنین کشفی محتمل بود، پژوهشگرانِ بی‌شماری شب و روز در جستجوی آن تلاش می‌کردند. این حقیقت که تنها اندکی از دانشمندان درگیرِ چنین مطالعاتی هستند به معنی کمبود علاقه نیست، بلکه ناشی از فقدانِ شواهدی است که ارزش مطالعه داشته باشد.

کتاب «حیات در کیهان»‌، صفحه 542

خوانندۀ گرامی،

با توجه به قیمت بالای نسخۀ ‌کاغذی کتابِ «حیات در کیهان»، نسخۀ‌پی‌دی‌اف آن به‌منظور استفادۀ آموزشی در دسترس عموم علاقه‌مندان قرار گرفته و بهره‌بردای از آن تنها با اهداف غیرتجاری مجاز است.

چنانچه این کتاب را مفید یافتید، و در صورت تمایل، برای جبران بخشی از هزینه‌های آماده‌سازی آن می‌توانید مبلغی را به دلخواه به یکی از دو شماره کارت زیر واریز نمایید.

5859831186097327 (غلامرضا شاه‌علی)

5859831098243339 (علیرضا شاه‌علی)

قیمت پیشنهادی برای فروش این نسخه از طرف یکی از سایت‌های فروشندۀ کتاب‌های الکترونیکی، بیش از 800 هزار تومان بوده است.

هرگونه بهره‌برداریِ تجاری بدون اجازۀ

مترجم مورد رضایت نمی‌باشد.

برای دریافت نسخۀ پی‌دی‌اف کتاب اینجا را کلیک کنید.

از خوانندگان فرهیخته خواهشمندم چنانچه در حین مطالعۀ کتاب به موردی برخورد کردند که نیاز به اصلاح دارد، بنده را مطلع نمایند تا در چاپ‌های بعدی نسبت به اصلاح آن اقدام نمایم.